Priče iz dečanske riznice

"In a country almost completely sunken in barbarism, it is viewed as something almost wondrous, and is respected with worship."

„Visoki Dečani su doista visoki i po svojem historijskim značenju, i po duhovnim zadatku, jer spajaju narod triju vera, kako je osmislio to sve i graditelј s primorskih strana, možda i ne misleći da će trebati šest stotina godina da se njegovo kameno djelo pretvori u narodno ujedinjenje.“

"U zemlјi skoro potpuno utonuloj u varvarstvo, na njega se gleda kao na nešto skoro čudovišno, i poštuje se sa obožavanjem." 

Dečani hieromonk Dionysius, who came to Visoki Dečani Monastery from the Holy Mountain in 1903, kept a diary from the time of his arrival in Metohija until 1906. These writings were titled "Materials for the History of the Visoki Dečani-Holy Trinity Lavra". In his manuscripts, which were in Russian, he wrote about the life of Visoki Dečani at that time: everyday life, visits, pressures, as well as intimidation and attacks on the monastery and brotherhood. Visoki Dečani Monastery received these manuscripts from the brotherhood of Hilandar Monastery on Mount Athos. They have been translated into Serbian and English.

Dečanski jeromonah Dionisije, koji je 1903. došao u manastir Visoke Dečane, sa Svete Gore, vodio je dnevnik od svog dolaska u Metohiju do 1906. Zapise je naslovio "Materijali za istoriju Visoko-Dečanske Sveto-Trojične lavre". U svojim rukopisima, na ruskom jeziku, svedočio je o životu Visokih Dečana u to vreme - svakodnevnici, posetama, pritiscima, ali i zastrašivanjima i napadima na manastir i bratiju. Rukopise je manastir Visoki Dečani dobio od bratije iz Hilandara. Preveli su ih na srpski i engleski jezik. Tekst je, kako navodi prevodilac, Ljudmila S. Dajović, koja ga je prevela na srpski - krajnje poseban, jer predstavlja svojevrsni istorijski dokument, ali i zbog toga što rukopis očigledno predstavlja "sirove", neobrađene, iz prve ruke zapisane beleške, a ne tekst koji je od strane autora pregledan i ispravljen, osim manjih ispravki na nekoliko mesta.

Bishop Sava Barać, a monk of Dečani Monastery in the 19th century, made a comprehensive written testimony concerning the events which took place in Old Serbia (a term used at the time to refer to Kosovo and Metohija) and Macedonia. His exposition titled, ”The Current unfortunate state of Old Serbia and Macedonia,” from 1882 is grounded in facts, and contains a wide range of information about what kinds of problems the Serbian Orthodox population faced in these regions - robberies and other forms of unlawful acquisition of material goods, murders and persecution.

Dečanski monah, Sava Dečanac Barać, kasnije Episkop Žički, ostavio je pisano svedočanstvo o zbivanjima u Staroj Srbiji (kako se tada zvalo Kosovo i Metohija) i Makedoniji. Nјegov memorandum pod naslovom "Sadanje nesretno stanje u Staroj Srbiji i Makedoniji" iz 1882. godine, činjenično je utemelјen, sadrži niz podataka o tome sa kakvim problemima se tada susretao pravoslavni srpski narod u tim oblastima - sa pljačkama i drugim oblicima nezakonitog sticanja materijalnih dobara, ubistvima i progonom.

Amongst the abundant holdings that make up Dečani Monastery’s treasury is this collection of legal proceedings in Turkish. Preserved in the Monastery throughout the period of Ottoman rule, these documents were necessary for the survival of the Monastery and its property, and are evidence of the rights and existing order in which the Monastery existed from the very beginning of Ottoman occupation. From the second half of the 19th century onwards, and especially since the liberation of the region in 1912, these documents became an inexhaustible source of research not only for matters concerning Dečani Monastery, but also for the greater economic-political position and legal status of the Serbian Church and people under Ottoman rule.

KoSSev tokom sedam nedelja Vaskršnjeg posta objavljuje priče o nastanku i razvoju manastira Visoki Dečani, važne za istoriju i kulturu. Ove priče KoSSev objavljuje u saradnji sa bratstvom manastira Visoki Dečani. Posle Dečanske hrisovulje, u današnjem izdanju donosimo priču o turskim fermanima. Među najbrojnije fondove dečanske riznice spada zbirka akata na turskom jeziku. Čuvana je u manastiru tokom cele turske vladavine, kad je predstavljala dokumenta neophodna za opstanak manastira, njegovih imanja, i dokazivanje ekonomskih prava i poretka u koje je manastir bio postavljen još na početku otomanske okupacije. Od druge polovine XIX veka, a naročito od oslobođenja ovih krajeva 1912. godine, oni postaju i nepresušan izvor za izučavanje ne samo istorije Dečana već znatno šire — ekonomsko-političkog i pravnog položaja srpske crkve i naroda pod turskom vlašću.

Decani Charter is the most complete document created in the court chancelleries of the House of the Nemanjic family, has a lot to say about the medieval Serbian state and life in it. Above all, it is a testimony to the raising of one of the Serbian monasteries and about the role the founder played in the formation of the enormous monastery estate. Each fact recorded in the text of the Charter casts light on the distant past, and they are more reliable than those preserved in similar documents. The origins of the numerous names of the people of the monastery confirm that the region was populated by the Serbs.

Dečanska hrisovulјa, najpotpuniji dokumenat nastao u dvorskoj kancelariji Nemanjića, svedočanstvo je  o srednjovekovnoj srpskoj državi i životu u njoj. Na prvom mestu, to je svedočanstvo o podizanju srpskog manastira i o ulozi ktitora u formiranju velikog manastirskog dobra. Svaki podatak zabeležen u tekstu hrisovulјe osvetlјava daleko vreme o kome nema pouzdanijih podataka od onih koji su sačuvani u sličnim dokumentima. Poreklo brojnih imena manastirskih lјudi pouzdano potvrđuje da je prostor  nastanjivalo srpsko stanovništvo. Većina toponima je slovenskog porekla, nastali mnogo pre pisanja dečanske osnivačke darovnice, pa je većinu naselјa imenovao srpski živalј. Podaci u Dečanskoj Hrisovulji svedoče o društvenim odnosima i ekonomskim prilikama na manastirskom posedu, a to upućuje da je tako bilo i na drugim manastirskim imanjima za koja nisu sačuvane darovne povelјe. S obzirom na to da se u uvodnim i zaklјučnim delovima nalaze opisi istorijskih događaja, ovaj izvor ne može se zaobići ni kada je u pitanju politička istorija srednjovekovne Srbije. Jezik kojim je pisana ova hrisovulјa svedoči o diglosiji u srpskoj pismenosti srednjeg veka, ali i o stepenu obrazovanosti pisara i autora tekstova.