U jeku tenzija na Severu i krizne diplomatije o kojoj je juče govorio i Žozep Borelj, pojedini mediji na albanskom objavljuju non pejpere, ali i navodna ekskluzivna saznanja da je načelno postignut dogovor o deeskalaciji. Prištinska Koha objavila je još jedan, navodni non-pejper, ovog puta o Zajednici opština sa srpskom većinom, koji je, kako navodi ovaj medij, prateći pravni dokument francusko-nemačkog predloga. Kao rešenje zastoja u formiranju ZSO u objavljenom dokumentu navodi se usvajanje Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji.
Javnost nije imala uvid u potvrđeni plan za Kosovo, o kojem se govori od letos i nije upoznata sa njegovom punom sadržinom i detaljima, ni sa jedne zvanične adrese.
Ipak, mediji su do sada u više navrata objavljivali navodnu sadržinu ovog predloga.
Navodni predlog:
Mandić o francusko-nemačkom predlogu: Nema priznanja, zaštita prava Srba po modelu Ahtisari plus
Non-pejper za Kosovo: Javnost ne zna šta se od Srbije traži ni šta je odgovorila
Francusko-nemački predlog za priznanje Kosova – opasnost rešenja leži u netransparentnosti
Koha: Nemačka potvrdila da je dala predlog za dijalog Beograda i Prištine
Uz pregršt medijskih napisa, ali i spinova, visoki zvaničnici kažu ponešto.
Tako je sinoć evropski visoki predstavnik Žozep Borelj potvrdio da se razgovara o francusko-nemačkom predlogu, koji je zapravo predlog EU, kako je objasnio, te da ga strane nisu odbile, ali i podcrtava da je trenutno fokus na rešavanju novonastale krize sa tablicama i to pre 21. novembra.
„Predlog koji smo predstavili i sada mogu da kažem da sam srećan zbog toga što su Francuska i Nemačka veoma podržavale ovaj predlog, ovaj takozvani francusko-nemački predlog je zapravo francusko-nemačka podrška, ali predlog smo predstavili ja i Miroslav Lajčak, on je evropski predlog“, kazao je Borelj.
Večeras prištinska Koha otkriva navodni predlog koji prati, kako tvrdi, francusko-nemački predlog za Kosovo.
On se tiče ZSO i prema ovom predlogu potrebno je da se izglasa novi zakon kako bi se Zajednica opština sa srpskom većinom i formirala, čemu se inače u Prištini protive, iako je ovo deo Briselskog sporazuma koji je ratifikovan i kao međunarodni dokument u kosovskoj skupštini.
Prethodno je Albanian Post tvrdio da prema njihovom uvidu u druge papire, Beogradu se navodno upućuje zahtev da se on složi sa tim da se „o zahtevu za Zajednicu opština sa srpskom većinom razgovara samo u okviru celine francusko-nemačkog plana – odnosno kao deo ukupne strukture plana“.
Koha međutim nije precizirala da li je objavljeni dokument iz međunarodnih ili briselskih izvora.
U nastavku prenosimo izvorni prevod dokumenta sa engleskog koji je večeras objavila Koha.
Savetodavna napomena:
Kako je potvrdio Ustavni sud, Asocijacija/Zajednica opština sa srpskom većinom na Kosovu (A/CSMK) je zakonska obaveza za Kosovo, proizašla iz Zakona o potvrđivanju Prvog sporazuma kojim se reguliše normalizacija odnosa.
Pored zapažanja Ustavnog suda, kosovske vlasti često naglašavaju da pravni kapacitet A/CSMK treba da bude isti kao postojeće Asocijacije kosovskih opština, trenutno registrovane kao nevladina organizacija.
Pravni timovi koji su savetovali kosovske vlasti trebalo je da istaknu pravne nedostatke postojeće Asocijacije kosovskih opština. Nažalost, ni Ustavni sud nije ukazao na pravne nedostatke postojeće Asocijacije kosovskih opština.
Ovaj papir prepoznaje pravne i političke zabrinutosti vezane za uspostavljanje A/CMSK. Međutim, istraživanje mogućnosti za rešavanje ovih problema može se desiti samo nakon što zainteresovane strane reše pitanja koja se odnose na pravni karakter organizacija koje osnivaju opštine.
Mane pravnog karaktera Asocijacije kosovskih opština
Vlasti Kosova, uključujući predsednika, tvrde da pravni karakter postojeće Asocijacije Kosovskih opština potiče iz Zakona o lokalnoj samoupravi.
Član 31 – Pravo opština na udruživanje
Za zaštitu i unapređenje svojih zajedničkih interesa, opštine mogu formirati i pripadati udruženjima koja deluju u skladu sa zakonom.
Kosovske vlasti ističu da se „zakon“ odnosi na Zakon o slobodi udruživanja u nevladine organizacije, jer Asocijacija kosovskih opština postoji po odredbama i procedurama ovog zakona.
Kosovske vlasti, uključujući i Ustavni sud, zanemarile su činjenicu da Zakon o slobodi udruživanja u nevladine organizacije potiče iz člana 44. Ustava.
Član 44 [Sloboda udruživanja]
Sloboda udruživanja je zagarantovana. Sloboda udruživanja uključuje pravo svakog da osnuje organizaciju bez traženja bilo kakve dozvole, da bude ili ne bude član bilo koje organizacije i da učestvuje u aktivnostima bilo koje organizacije.
Član 4 pomenutog zakona, poglavlje o osnovnim principima, jasno odražava isto.
Član 4 – Sloboda udruživanja
1. Sloboda udruživanja je pravo garantovano Ustavom Republike Kosovo.
2. Sloboda udruživanja, uključujući pravo svakog pojedinca da osnuje bilo koju organizaciju bez potrebe da traži dozvolu, da bude ili ne bude član organizacije i da učestvuje u aktivnostima organizacije.
3. Svako lice ima pravo da osnuje nevladinu organizaciju, u skladu sa odredbama i uslovima utvrđenim ovim zakonom.
4. Nijedna osoba neće biti u obavezi da se udruži protiv svoje volje.
5. Nijedna osoba neće biti diskriminisana na bilo koji način, zbog odluke da se udruži ili ne.
Moramo da podsetimo zainteresovane strane da se član 44. Ustava odnosi na slobodu udruživanja kao jedno od osnovnih prava i sloboda zagarantovanih Ustavom Kosova. To je osnovno pravo i sloboda koja se daje pojedincima i samo pojedincima. Štaviše, to se s pravom odražava i u zakonu.
Po ovom zakonu udruženja osnivaju slobodni građani. Član 16. Zakona o slobodi udruživanja kao nevladine organizacije kaže:
Član 16 – Udruženje
1. Zajednica (asocijacija) je organizacija članstva, grupisana na osnovu slobodne volje lica sa zajedničkim interesima, radi ostvarivanja legitimnih ciljeva od javnog značaja ili zajedničkog interesa.
2. Asocijaciju će osnovati tri ili više lica.
Prema zvaničnim podacima, postojeća Asocijacija kosovskih opština je organizacija koja je osnovana ne od strane opština, već tri lica u svojstvu građana. Kao osnivači AKK navode se Faruk Spahija, Ljutfi Haziri i Salji Gaši.
Kako organizacija koju su stvorila tri građanina može da tvrdi da predstavlja kosovske opštine, predstavlja pravnu misteriju.
U članu 13. tačka 1. istog zakona je navedeno:
NVO svoju delatnost obavlja nezavisno od državnih institucija.
Na ovom mestu treba da pogledamo široko prihvaćenu definiciju šta je opština, sa pravne tačke gledišta.
Opština je politička subdivizija države u okviru koje je osnovana opštinska korporacija da obezbedi opštu lokalnu upravu za datu koncentraciju specifičnog stanovništva stanovništva u datoj oblasti
Svaki pravni/politički učenjak bi se zapitao, pošto su opštine deo državnih institucija, kako organizacija koju su oni kreirali može biti nezavisna od države?
Kao sastavni deo opšte upravljačke strukture, opštine ne uživaju slobodu udruživanja koja je pojedincima data Ustavom. Bilo kakva ideja da opštine mogu osnovati NVO koja će ih zastupati predstavlja grubu pravnu besmislicu. Kosovske vlasti treba da odmah povuku registraciju AKK jer postojanje AKK kao nevladine organizacije predstavlja flagrantno kršenje zakona i ismevanje osnovnih principa demokratskog upravljanja.
Shvatanje pravnog karaktera organizacije čiji su osnivači opštine
Kako je istakao Ustavni sud, opštine imaju ustavno pravo na međuopštinsku saradnju. Skupština Kosova je 2011. godine usvojila Zakon o međuopštinskoj saradnji. Međutim, ovaj zakon je trebalo da obuhvati pravo opština na udruživanje, kako je istaknuto u poglavlju V Zakona o lokalnoj samoupravi. Poglavlje V Zakona o lokalnim samoupravama iz 2008. godine postavlja osnove za istraživanje ovog prava.
Što se tiče prekopotrebnog pravnog začeća, najbolji pravac delovanja je izrada novog zakona pod nazivom „Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji“, koji pokriva pravo opština na udruživanje i efektivno poništava prethodni zakon.
Pošto se „saradnja“ odnosi na kolektivne napore grupe da postigne određene ciljeve, a „koordinacija“ se odnosi na aranžman grupnih napora da se osigura jedinstvo delovanja u postizanju zajedničkih ciljeva, uključivanje i posebnih i zajedničkih ciljeva pruža širi obim.
Član 81. Ustava predviđa da bi takav zakon potpadao pod zakone od vitalnog interesa koji zahtevaju pravilo dvostruke većine. Pravilo dvostruke većine diktira neophodnost aktivnog učešća poslanika kosovskih Srba u zakonodavnom procesu.
Ovaj zakon bi obezbedio opšti okvir za organizacionu strukturu, ciljeve, pravne akte, procedure za osnivanje i raspuštanje, odnose sa centralnim vlastima, budžet, pravni kapacitet i druge aspekte organizacija koje osnivaju opštine za saradnju i međuopštinsku koordinaciju. Primedbe i komentari Ustavnog suda i zdrav razum treba da usmere zakonodavce u procesu izrade.
Zakon bi trebalo da odredi Ministarstvo uprave i lokalne samouprave kao upravljačku nadzornu strukturu. Ministarstvo bi takođe služilo kao kancelarija za registraciju za osnivanje i raspuštanje ovih organizacija. Za to će Ministarstvo morati da odobri posebne administrativne direktive. Ovaj zakon bi obezbedio neophodnu pravnu osnovu za odgovarajući pravni karakter postojeće Asocijacije Kosovskih Opština i bilo koje druge buduće organizacije uključujući A/CSMK.
Ostala zapažanja
Moglo bi se reći da, jednostavnim terminima, pravni karakter Asocijacije može proizaći samo iz Zakona o ratifikaciji Prvog sporazuma o principima upravljanja normalizacijom odnosa.
Međutim, u nastojanju da se konceptualizuje preko potreban pravni karakter organizacija koje osnivaju opštine, presuda Ustavnog suda KO130/15 od 23. decembra 2015. godine nalaže šire pravno mišljenje.
Član 19.1 Ustava kaže da:
Međunarodni sporazumi koje je ratifikovala Republika Kosovo postaju deo unutrašnjeg pravnog sistema nakon objavljivanja u Službenom listu Republike Kosovo. Oni su direktno primenljivi, osim kada se ne izvršavaju sami i za njihovu primenu je potrebno proglašenje zakona.
Kao što se videlo prethodnih godina, Zakon o ratifikaciji Prvog sporazuma o principima koji regulišu normalizaciju odnosa nije samosprovodljiv. Usvajanje Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji spada u kategoriju neophodnih pravnih sredstava, predviđenih članom 19.1.
Usvajanje ovog zakona ispunilo bi pravnu obavezu predviđenu tačkom 2. Prvog sporazuma o principima, koja kaže:
Zajednica/Asocijacija će biti osnovana statutom. Njeno raspuštanje se vrši samo odlukom opština učesnica. Pravne garancije će davati važeći i ustavni zakon. (uključujući 2/3 većinu)
Kao zakon od posebnog interesa, Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji mogao bi dati i ove pravne garancije. Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji i administrativna uputstva proistekla iz ovog zakona mogli bi se podneti Ustavnom sudu na konačnu reviziju.
Zaključci
Pokretanje ozbiljnih diskusija/konsultacija o izradi i proglašenju Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji je najbolji način da se prevaziđe višegodišnji ćorsokak.
Pored rešavanja problema pravnog karaktera Asocijacije kosovskih opština, ovim zakonom bi se uspostavio i princip pravne jednakosti svih organizacija koje osnivaju opštine, uključujući i Asocijaciju.
Usvajanje Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji pruža okvir za rešavanje zabrinutosti koje je izneo Ustavni sud i istovremeno ispunjavanje ciljeva sporazuma iz 2015. u vezi sa osnivanjem Asocijacije.
Ova pitanja takođe mogu biti korisna u pronalaženju formula za rešavanje drugih problema vezanih za Udruženje. Preduzimanjem ovog pravca delovanja Kosovo pokazuje svoju posvećenost vladavini prava i ozbiljnost kao pouzdan partner međunarodne zajednice.
Preuzimanje i objavljivanje tekstova sa portala KoSSev nije dozvoljeno bez navođenja izvora. Hvala na poštovanju etike novinarske profesije.
