FHPK: Suđenja za ratne zločine – bez vidljivog napretka

Tokom prethodne godine na Kosovu je uhapšeno pet osoba zbog sumnje da su počinile krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva. Uhapšeni su: Časlav Jolić, Milorad Đoković, Ekrem Bajrović, Gavrilo Milosavljević i Slađan Trajković. Za isto krivično delo podignute su i tri optužnice – protiv Muhameta Alimedaja, Duška Arsića i Časlava Jolića.

Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK), od završetka oružanog sukoba na Kosovu prati suđenja za ratne zločine pred kosovskim sudovima i objavljuje analize ovih slučajeva.

U izveštajnom periodu FHPK pratio je 40 sudskih ročišta pred kosovskim sudovima u 11 predmeta po optužnicama za ratni zločin protiv civilnog stanovništva, 21 sudsko ročište u vezi sa krivičnim delima sa političkom ili etničkom pozadinom, u dva predmeta –  protiv Nedeljka Spasojevića i drugih, kao i protiv Ivana Todosijevića, kao i 66 sudskih ročitšta pred Specijalizovanim većima Kosova u Hagu u četiri predmeta.

U najnovijem izveštaju predstavljeni su opšti podaci o sudskim postupcima o ratnim zločinima na Kosovu za vremenski period 1. januar – 31. decembar 2022.

Na ukupno 40 sudskih ročišta u vezi sa ratnim zločinima saslušana su ukupno 24 svedoka.

Tokom 2022. godine, prema izveštaju FHPK, pokrenuti su ili su u različitim fazama vođeni krivični postupci u trinaest 13 predmeta, od čega protiv deset Srba – Milorada Đokovića, Gavrila Milosavljevića, Slađana Trajkovića, Svetomira Bačevića, Duška Arsića, Časlava Jolića, Zorana Vukotića, Gorana Stanišića, Zorana Đokića i Zlatana Krstića.

Posmatrači FHPK-a su u izveštajnom periodu nastavili da prate glavne pretrese koji nisu završeni tokom 2021. godine, kao i one koji su pokrenuti tokom izveštajne godine. FHPK je tokom 2022. godine pratio odvijanje glavnih pretresa u šest predmeta.

Pojedinačni slučajevi

Milorad Đoković, Srbin poreklom iz Crne Gore, uhapšen je 27. juna 2022. godine u Peći, a osumnjičen je da je u periodu 1998-1999. godine u selu Ozdrim, opština Peć, kao i u okolnim selima pećkog regiona, samostalno i/ili sa drugim licima, kao pripadnik srpskih policijskih snaga, izvršio ratni zločin protiv civilnog stanovništva.

Istraga protiv Đokovića pokrenuta je zbog sumnje da je, u saizvršilaštvu, kao pripadnik srpskih policijskih i vojnih snaga SRJ, 7. maja 1999. godine učestvovao u napadu na albansko civilno stanovništvo u selu Ozdrim, ubivši 9 albanskih civila i učestvujući u nestanku još 5 albanskih civila, hapseći, zatvarajući i maltretirajući na desetine albanskih muškaraca koji su pušteni nakon završetka rata na Kosovu uz posredovanje Međunarodnog crvenog krsta. Istog dana, srpske snage su proterale u Albaniju ostatak stanovništva – uglavnom stanovnike porodica Šalja, Gaši i Krasnići koji su živeli u selu Ozdrim/Ozrim, gde su zatim opljačkali i spalili preko 62 kuće i drugih objekata.

Prethodni postupak protiv njega nije okončan do kraja 2022. godine, te je istraga protiv njega i dalje u toku.

Gavrilo Milosavljević, državljanin Srbije, uhapšen je u Istoku 1. decembra 2022. Istraga protiv njega pokrenuta je zbog, kako se navodi, osnovane sumnje da je tokom rata na Kosovu, u vreme NATO bombardovanja, kao pripadnik Teritorijalne odbrane Vojske Jugoslavije, radio kao čuvar u zatvoru Dubrava i tokom maja 1999., „postupao na nečovečan način“, nanevši „veliku patnju i telesne povrede oštećenom N. K.“, koji je služio kaznu u zatvoru Dubrava.

Na ročištu za određivanje mere obezbeđenja, od 2. decembra 2022. godine, tužilaštvo je, između ostalog, izjavilo da ga je tokom saslušanja u policiji, jedan svedok optužio kao neposrednog učesnika u masakru u Dubravi 22. maja 1999. godine.

Bivši pripadnik Kosovske policije Slađan Trajković uhapšen je u Kosovskoj Mitrovici 15. decembra 2022. Dan kasnije protiv njega je pokrenuta istraga zbog postojanja, precizira se u izveštaju, osnovane sumnje da je, u saizvršilaštvu sa drugim licima, kao pripadnik srpskih policijskih i vojnih snaga, 6. aprila 1999. godine učestvovao u vojnoj ofanzivi u selu Resnik, opština Vučitrn, kao i u ofanzivi na grad Vučitrn 2. maja 1999. godine.

Tereti se za ratni“ zločin protiv civilnog stanovništva i organizovanje grupa za izvršenje genocida, zločina protiv čovečnosti i ratnih zločina“.

Inače, u pitanju je policajac koji je donedavno bio aktivni pripadnik Kosovske policije a uhapšen je nakon što je ovu službu zajedno sa ostalim kolegama Srbima napustio

Svetomir Bačević uhapšen je po prijavi 22. decembra 2022. u Peći, u kancelariji javnog beležnika.

Odluka o pokretanju istrage Kancelarija STRK-a je rešenjem od 23. decembra 2020. godine pokrenula istragu protiv Svetomira Bačevića zbog postojanja osnovane sumnje da je u periodu 1998-1999. godine u selu Belo Polje, opština Peć, sam ili u saizvršilaštvu sa nepoznatim licima, kao pripadnik policije i oružanih snaga SRJ, prekršio pravila međunarodnog prava u vreme rata, postupajući protiv civilnih lica i imovine, tačnije prekršio je član 3, stavovi a), b) i c) Ženevskih konvencija od 12. avgusta 1949. godine, time što je naoružan ušao u kuću porodice Redžepa Kadrijaja, gde je psihički i fizički maltretirao članove njegove porodice. Nakon toga je oteo Redžepovu suprugu, Tigje (koja je u to vreme imala oko 60 godina) i odveo je do seoske prodavnice, gde ju je u prisustvu drugih, za sada nepoznatih osoba, fizički zlostavljao. Oštećena je istog dana oslobođena uz posredovanje komšije M.S.

Sudsko veće Specijalnog odeljenja Osnovnog suda u Prištini osudio je Bačevića na pet godina zatvora.

Odbrana i tužilaštvo su izjavili žalbe na prvostepenu presudu, a do kraja izveštajne godine Apelacioni sud još uvek nije odlučio o njima.

Duško Arsić uhapšen je na Jarinju 8. decembra 2021. godine. Kancelarija STRK-a je podigla optužnicu protiv Duška Arsića za ratni zločin protiv civilnog stanovništva. Arsić se tereti da je u saizvršilaštvu sa drugim pripadnicima srpske policije i paravojnih formacija, u vreme rata na Kosovu, tačnije od januara do juna 1999. godine, učestvovao u proterivanju, pljački, oštećenju imovine i zlostavljanju albanskih civila u Prištini i okolini. Sumnjiči se da je 20. aprila 1999. godine u selu Butovac, opština Priština, na mestu zvanom „Makedonsko groblje“ učestvovao u streljanju Brahima Šalje.

Istog dana, na istom mestu, tereti se da je fizički i psihički maltretirao A.K. (koji je u to vreme imao 15 godina), tako što ga je udario kundakom automatske puške u leđa. Dok je maltretirao A.K, ispalio je hice iz vatrenog oružja u pravcu Brahima Šalje iz sela Trudna.

Prvo saslušanje u ovom slučaju održano je 10. novembra 2022.

Časlav Jolić uhapšen je 2. juna 2022. u Centru za civilnu registraciju u Istoku.

Optužen je da je u periodu od januara 1998. godine do 21. juna 1999. godine, na teritoriji opštine Istok, u saizvršilaštvu sa drugim licima, mučio i naneo veliku patnju ili narušio telesni integritet ili zdravlja civilnog stanovništva, i to:

• Maja 1998. godine u naselju „Blagać“ u selu Đurakovac, nakon pada helikoptera srpskih policijskih i vojnih snaga, oštećeni Zef Malsija je u pratnji dvojice međunarodnih novinara otišao do mesta događaja, zajedno sa jednom albanskom prevoditeljicom. Putem, odlazeći na mesto događaja iz kuće porodice R.P, presreće ih pet osoba obučenih u uniforme srpske policije, među kojima i okrivljeni Časlav Jolić. Ovi policajci su počeli da tuku oštećenog Zefa Malsiju, nanoseći mu udarce i šutirajući ga u trajanju od 20 minuta, sve dok isti nije izgubio svest. Potom su ga, u lokvi krvi, novinari udaljili sa mesta događaja i vratili njegovoj kući. Razlog što su ga pretukli bio je taj što je oštećeni Zef Malsija doveo dvojicu međunarodnih novinara na mesto događaja;
• Oko 15. marta 1998. godine, dok je oštećeni Naim Ferati pio kafu u restoranu „Šija“ u Đurakovcu, sa još četvoricom prijatelja, došlo je pet srpskih policajaca koji su uhapsili oštećenog i izvukli ga iz lokala. Sva petorica su ga fizički napala, udarajući ga u različite delove tela, a među njima je bio i policajac R.P. Zatim su ga odveli u policijsku stanicu u Đurakovcu i tokom dana su ga pustili. Ovaj događaj je video i oštećeni Nedžmedin Curi, kojeg je istog dana pretukla ista grupa policajaca.
• Oko 15. marta 1998. godine oštećeni Nedžmedin Curi, koji je krenuo iz sela Đurakovac u pravcu sela Vrelo, opština Istok, zaustavljen je na policijskom kontrolnom punktu u selu Đurakovac, i u tom trenutku u njegov automobil ulaze dva srpska policajca i traže od njega da ih odveze prvo do kuće osobe zvane Malja, a zatim do prodavnice u kojoj je radio „Slaviša“. Po dolasku ispred prodavnice, osoba sa nadimkom Jolić, iz automobila izvodi oštećenog Nedžmedina Curija, udarivši ga kundakom oružja, vuče ga po zemlji do obližnjeg lokala, nastavljajući da ga udara sve do trenutka kada su intervenisali drugi policajci i izveli oštećenog iz lokala, koji se potom svojim automobilom udaljio iz sela Đurakovac. Po odlasku je video kako srpska policija tuče oštećenog Naima Feratija.

Na prvom saslušanju, 14. decembra 2022. izjasnio se da nije kriv. Odbrana je najavila da će u zakonskom roku osporiti dokaze i podneti zahtev za odbacivanje optužnice.

Do kraja izveštajne godine, sud nije doneo odluku o prigovoru na dokaze i zahtevu za odbacivanje optužnice.

Sudsko veće Specijalnog odeljenja Osnovnog suda u Prištini u predmetu protiv Zorana Vukotića (Vukotić IV), 11. novembra 2022. godine na ponovnom suđenju donelo je presudu kojom je Vukotića proglasilo krivim za izvršenje krivičnog dela ratni zločin protiv civilnog stanovništva. Okrivljeni je, kao pripadnik policijskih snaga rezervnog sastava MUP-a Srbije, 22. maja 1999. godine za vreme rata na Kosovu, u opštini Vučitrn, u saizvršilaštvu sa drugim pripadnicima ove jedinice, prema presudi, učestvovao u proterivanju albanskog civilnog stanovništva, fizičkom i psihičkom nasilju nad njima; primenio je nasilje i druge nečovečne postupke, počinivši seksualno nasilje nad jednom ženom albanske nacionalnosti.

Okrivljenom je izrečena kazna zatvora u trajanju od deset godina. Ova presuda je objavljena nakon što je Apelacioni sud uvažio žalbu odbrane i predmet vratio na ponovno suđenje.

Ovo je četvrta optužnica podignuta protiv Zorana Vukotića, dok su ostale tri optužnice predmet razmatranja u Osnovnom sudu u Mitrovici.

FHPK ocenjuje da je odluka Apelacionog suda kojom je predmet vraćen na ponovno suđenje „prilično površna i nedovoljno obrazložena“.

„Međutim, i pored zapažanja Apelacionog suda da prvostepeni sud na ponovljenom suđenju treba da rasvetli protivurečnosti u iskazima svedoka datim u prethodnom postupku i na glavnom pretresu, sudsko veće nije saslušalo nijednog svedoka po preporuci drugog stepena, te je ponovljeno suđenje u ovom predmetu proteklo poprilično formalno, saslušanjem samo oštećene D1, uz izvođenje materijalnih dokaza i izjava svedoka“, naveli su u izveštaju.

Žalbeno veće Apelacionog suda, sa predsednikom veća sudijom Burim Ademi, u krivičnom predmetu protiv okrivljenog Gorana Stanišića, optuženog za krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva, nakon održane rasprave veća, 27. septembra 2022. godine, odlučujući po žalbi branioca okrivljenog, advokata Ljubomira Pantovića, donelo je presudu kojom je delimično uvažilo žalbu branioca okrivljenog.

Žalbenom presudom je preinačena samo odluka o kazni, kojom ovaj sud okrivljenom Stanišiću za krivično delo za koje je oglašen krivim izriče kaznu zatvora u trajanju od petnaest 15 godina.

Prema prvostepenom i drugostepenom sudu, okrivljeni Goran Stanišić je, u svojstvu pripadnika rezervnog sastava policijskih snaga MUP-a Republike Srbije, u periodu od 15. i 16. aprila 1999. godine, tokom „opsežnog i sistematskog napada srpske vojske, paravojnih i policijskih snaga na albansko civilno stanovništvo u selima Slovinje i Trbovce u opštini Lipljan, u saizvršilaštvusa drugim pripadnicima ove jedinice, učestvovao u proterivanju albanskog civilnog stanovništva, u ubistvu trinaest  albanskih civila i ranjavanju A1“.

Veće Vrhovnog suda, u postupku po vanrednom pravnom leku (zahtevu za zaštitu zakonitosti branioca osuđenog Zorana Đokića), u predmetu Tužilac protiv Zorana Đokića, presudom od 15. februara 2022. godine odbilo je zahtev za zaštitu zakonitosti i potvrdilo je presudu Specijalnog odeljenja Osnovnog suda u Prištini, kao i presudu Apelacionog suda.

Osuđenom Đokiću, presudom Apelacionog suda od 12. oktobra 2021. godine, potvrđena je prvostepena presuda, kojom je okrivljeni osuđen na kaznu zatvora u trajanju od dvanaest godina za krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.

Veće Vrhovnog suda sa predsednicom u postupku po vanrednom pravnom leku (zahtevi za zaštitu zakonitosti koje je podneo branilac), u predmetu Tužilac protiv Zlatana Krstića i Destana Šabanaja, presudom od 23. juna 2022. godine, odbilo je kao neosnovan zahtev osuđenog Krstića i njegovog branioca, a uvažio je zahtev osuđenog Šabanaja i njegovog branioca
.
Presudom Vrhovnog suda, Destan Šabanaj oslobođen je optužbi za ratni zločin protiv civilnog stanovništva, za koji je prethodno, pravnosnažnom presudom, osuđen na kaznu zatvora u trajanju od sedam godina.

Što se tiče Zlatana Krstića, presudom Osnovnog suda u Prištini i presudom Apelacionog suda, kojom je okrivljeni osuđen na kaznu zatvora u trajanju od četrnaest godina i 6 meseci za ratni zločin protiv civilnog stanovništva, odlučujući po vanrednom pravnom leku, Vrhovni sud Kosova nije preinačio osuđujuću presudu sudova nižeg stepena.

FHPK je primetio da je i tokom 2022. godine nastavljena praksa otvaranja istraga protiv određenih osumnjičenih od strane STRK na dan hapšenja.

„Ova praksa, iako nije zabranjena, ne bi trebalo da preraste u ustaljenu praksu, već STRK treba prvobitno da otvori istragu i obezbedi dovoljne dokaze, a tek nakon toga da uhapsi osumnjičene“, navodi FHPK.

I dalje su obustavljena četiri sudska predmeta za ratne zločine pred osnovnim sudom u Mitrovici – tri protiv Zorana Vukotića i jedan protiv Sulejmana Seljimija, od sredine 2018. godine, nakon prenosa nadležnosti sa misije EULEX-a na lokalne sudije. Do kraja 2022. godine, nije održana nijedna sudska rasprava u vezi sa ovim predmetima.

Ovakva zakašnjenja, ocenjuju, mogu ugroziti delotvornost i poverenje u pravni sistem, te SSK treba da preduzme hitne mere kako bi ovi predmeti bili nastavljeni ili preneti Specijalnom odeljenju Osnovnog suda u Prištini.

Omogućena suđenja u odsustvu, FHP kritikuje

Dana 17. avgusta 2022. godine u „Službenom listu Republike Kosovo“ objavljen je Zakonik o krivičnom postupku (08/L-032), koji će stupiti na snagu šest (6) meseci od objavljivanja. Član 303 ovog Zakonika propisuje i mogućnost održavanja suđenja u odsustvu.

Suđenja u odsustvu, prema FHPK, krše osnovna prava okrivljenih zagarantovanih kosovskim ustavom i brojnim međunarodnim konvencijama. Poručuju da su od početka javne rasprave o suđenjima u odsustvu bili protiv primene ovog instituta u zakonskim odredbama.

Do kraja prethodne godine, preciziraju, nije održano ni jedno suđenje u odsustvu okrivljenih.

Napuštanje sudova od strane Srba

U godišnjem izveštaju FHPK zabeležio je i da se, nakon napuštanja kosovskih institucija od strane Srba, uključujući i sudije i tužioce, na posao niko od njih nije vratio.

Konstatovali su i bojkot rada Osnovnog suda u Mitrovici, a nakon suspenzije predsednice Osnovnog suda u Mitrovici, kojoj je disciplinski postupak okončan, a nakon toga se na posao i vratila.

Tokom oktobra 2022. FHPK i Pravosudna akademija održali su i dvodnevnu obuka za sudije, tužioce i saradnike koji se bave istragom i suđenjem u predmetima ratnih zločina, a, kako navode, ova obuka je organizovana u cilju podizanja kapaciteta, razmene iskustava i ostvarivanja saradnje između kosovskog pravosuđa i pravosuđa u regionu, kao što je predviđeno Strategijom procesuiranja predmeta ratnih zločina, koju su početkom 2019. usvojili kosovski tužilački savet i tužilaštvo Kosova.

„U sastav Jedinice Kosovske policije za istragu ratnih zločina treba izabrati policijske istražitelje koji znaju srpski i engleski jezik, imajući u vidu prilikom analize sudske dokumentacije sa suđenja održanih u MKTJ-u, na Kosovu i u Srbiji, da je većina ovih dokumenata (materijalni dokazi) prevedena samo na srpski i engleski jezik“, jedna je od preporuka FHPK.

Podcrtavaju i da se Vlada Kosova mora založiti da se na dnevni red pregovora sa Srbijom uvrsti i pitanje međunarodne pravne saradnje, potpisivanjem protokola o saradnji između specijalnih tužilaštava Kosova i Srbije.

Fond za humanitarno pravo Kosova (FHPK) je u Prištini juče predstavio svoj godišnji izveštaj o posmatranju suđenja za ratne zločine na Kosovu tokom 2022. godine pod nazivom „Suđenje za ratne zločine: bez vidljivog napretka“. 

FHPK: Suđenja za ratne zločine traju predugo

---

O procesima u kosovskom pravosuđu koji se vode protiv Srba optuženih za ratne zločine za KoSSev portal ove nedelje govorio je advokat Ljubomir Pantić. Šta je kazao Pantić, pravni zastupnik u 15 slučajeva čitajte u:

Pantović: Svaki Srbin optužen za ratni zločin na Kosovu unapred osuđen