Iako je prema kosovskom zakonu o specijalnim zaštićenim zonama najstrože zabranjena izgradnja tranzitnih puteva kroz zone najvažnijih kulturno-istorijskih spomenika među kojima je i UNESCO-ov spomenik manastir Visoki Dečani, kosovska vlada započela je u zaštićenoj zoni oko manastira radove na magistralnom putu Dečani-Plav. Ministarstvo infrastrukture Kosova je prekršilo prvobitnu odluku da se radi obilaznica, započevši intenzivne radove na proširenju postojećeg makadama i uništavanjem vegetacije. Na samo 400 metara od manastira postavlјena je tabla sa nazivom projekta, a na putu su teške mašine i bageri koji ubrzano usecaju put u brdo, menjajući sliku pejzaža koji je vekovima bio sačuvan, saopšteno je iz eparhije raško-prizrenske. Episkop Teodosije o tome je obavestio predstavnike Evropske unije, OEBS-a i KFOR-a, a zaštićenu zonu su posetili i predstavnici OEBS-ovog monitoring tima i evidentirali štetu koja se nanosi radom bagera i uništavanjem prirodne sredine prostora koji, pored toga što je zaštićena zona, pripada i Nacionalnom parku Prokletije, dodaju. Radovi su započeti i uprkos tome što su Komisija za specijalne zone i predstavnici zemalјa Kvinte u Prištini na čvrstom stavu da je gradnja ovog magistralnog puta protivzakonita i da nanosi štetu Kosovu, a što su kosovskom premijeru Ramušu Haradinaju više puta ponovili najviši međunarodni predstavnici na Kosovu, objašnjavaju. Evropska unija finansira novi magistralni put između Peći i Crne Gore u višim deonicama Rugovske klisure (dovolјno udalјeno od Pećke Patrijaršije). Neshvatlјivo je zašto Vlada Kosova insistira na izgradnji drugog magistralnog puta samo 17 kilometara južnije i to neposredno pored manastira Visoki Dečani, ističu dalje. „Najnoviji potez kosovskih institucija duboko narušava bilo kakvo institucionalno poverenje i poštovanje u primenu postojećih zakona, kao i odluka kosovskih sudova, koji očigledno ne važe na prostorima opštine Dečani. Istovremeno, ovim se de fakto blokira rad mešovite Komisije za zaštićene zone jer se radovi odvijaju protivno zakonu po pravnom tumačenju kancelarije EU i OEBS-a,“ navode iz eparhije. Podsećaju da su Visoki Dečani već 20 godina pod vojnom zaštitom zbog četiri oružana napada nakon 1999. i, kako navode, pokušaja terorističkog napada 2016. od strane grupe naoružanih kosovskih islamista, koje je Kosovska policija, podsećaju – pustila na slobodu narednog dana sa uslovnom kaznom zbog nezakonitog posedovanja oružja. „Loša bezbednosna situacija, odsustvo vladavine prava i zakona, etnička diskriminacija i nepoštovanje sopstvenih zakona nanose štetu ne samo građanima opštine Dečani, već i svim građanima na Kosovu i Metohiji,“ zaključuju.
Eparhija je objavila kratak video zapis, te fotografije radova koji se izvode u zaštićenoj zoni oko manastira. Saopštenje prenosimo u celosti:
„Episkop raško-prizrenski Teodosije juče je obavestio predstavnike Evropske unije, OEBS-a i KFOR-a da je kosovska vlada započela nezakonite radove na magistralnom putu Dečani-Plav (Crna Gora) u zaštićenoj zoni oko manastira Visoki Dečani. Izgradnja ovakvih puteva u zaštićenim zonama najstrože je zabranjena zakonom o Specijalnim zaštićenim zonama koje je usvojila Skupština Kosova i kršenje ovoga zakona, pored upornog odbijanja registracije dečanske zemlјe po odluci Ustavnog suda Kosova od pre dve godine, predstavlјa još jedan flagrantan primer institucionalnog bezakonja koji se sprovodi od strane samih kosovskih institucija. Zaštićenu zonu danas su takođe posetili i predstavnici OEBS-ovog monitoring tima i evidentirali štetu koja se nanosi radom bagera i uništavanjem prirodne sredine prostora koji, pored toga što je zaštićena zona, pripada i Nacionalnom parku Prokletije.
Šta propisuje zakon?
U članu tri Zakona o specijalnim zaštićenim zonama navodi se da su ciljevi ovih zona da:
– obezbede mirno postojanje i funkcionisanje mesta koja će se zaštititi, da se očuva monaški život sveštenstva;
– da očuvaju karakter i izgled mesta koje će biti zaštićeno, posebno istorijski, kulturni, arhitektonski ili arheološki kontekst, prirodno okruženje ili estetsko vizuelnu sredinu;
– da spreče nepovoljne razvoje oko mesta koja će se zaštititi, istovremeno osigurati najbolje moguće uslove za harmoničan i održiv razvoj zajednica koje žive u oblastima koje se nalaze oko takvih mesta, time što će se regulisati razvoj ostalih aktivnosti.
U članu pet istog zakon jasno se navodi koje su aktivnosti koje se zabranjuju unutar Specijalnih zaštićenih zona:
„Svaka nova aktivnost u sledećim poljima će biti zabranjena:
– industrijska izgradnja ili razvoj, kao što su iskopavanje ili eksploatacija mineralnih izvora i izgradnja brana, elektrana ili dalekovoda, ciglana i fabrika i tranzitnih puteva u seoskim oblastima; i
– izgradnja ili razvoj koji vodi ka seči šuma ili zagađenju sredine.“
O putu Dečani-Plav razgovarano je više puta na sednicama Komisije za zaštićene zone koju čine najviši predstavnici EU Kancelarije na Kosovu, Misije OEBS-a, kosovski ministri prostornog planiranja i kulture, kao i episkop raško-prizrenski.
Inicijativa za izgradnju magistralnog puta je blagovremeno zaustavlјena 2014. godine, kada je tadašnji premijer Kosova Hašim Tači otvorio početak radova na zaobilaznici koja ide oko zaštićene zone manastira. Eparhija raško-prizrenska je redovno naglašavala da naša Crkva nije protiv gradnje puteva, ali da izgradnja magistralnog puta neposredno pored najznačajnijeg UNESCO spomenika svetske kulturne baštine na ovom prostoru predstavlјa ne samo kršenje postojećeg zakona, već anti-civilizacijski čin koji će naneti veliku štetu manastiru Visoki Dečani. Put će dovesti do povećanja saobraćaja, prolaska teških vozila, dodatnog zagađenja i buke koji će prostoru oko manastira, kao jednoj od retko sačuvanih oaza mira i tišine, naneti nepopravlјivu štetu. Zahvalјujući čvrstom međunarodnom stavu i spremnosti tadašnje kosovske vlade, zaobilaznica je započeta i svečano otvorena uz prisustvo gradonačelnika Dečana i Plava. Ali radovi su ubrzo zaustavlјeni i inicijativu za gradnju puta pored manastira, krajem prošle godine, obnavlјa sadašnji kosovski premijer, Ramuš Haradinaj. Očigledno institucionalnog kontinuiteta na ovom prostoru nema.
Pravne analize: Gradnja magistralnog puta nanosi štetu Kosovu
Komisija za specijalne zone je već održala dva sastanka na kojima su prezentovane pravne analize timova EU Kancelarije i misije OEBS-a koje stoje, kao uostalom i predstavnici zemalјa Kvinte u Prištini, na čvrstom stavu da je gradnja ovog magistralnog puta protivzakonita i da nanosi štetu Kosovu. Ovaj stav je više puta ponovlјen kosovskom premijeru od najviših međunarodnih predstavnika na Kosovu i Metohiji.
Ministarstvo infrastrukture je čak prvobitno prihvatilo ideju da se radi obilaznica, ali je danas i ova odluka prekršena početkom intenzivnih radova na proširenju postojećeg makadama i uništavanjem vegetacije. Na samo 400 metara od manastira postavlјena je tabla sa nazivom projekta iza koga stoji Ministarstvo infrastrukture Kosova. Po putu se mogu videti teške mašine i bageri koji ubrzano usecaju put u brdo menjajući sliku pejzaža koji je vekovima bio sačuvan.
Neshvatljivo zašto Vlada Kosova insistira na izgradnji puta samo 17 km južnije od drugog
Treba pomenuti da Evropska unija finansira novi magistralni put između Peći i Crne Gore u višim deonicama Rugovske klisure (dovolјno udalјeno od Pećke Patrijaršije). Ovaj skupi projekat je u sklopu evropskog programa povezivanja prostora Zapadnog Balkana, pa je neshvatlјivo zašto vlada Kosova insistira na izgradnji drugog magistralnog puta samo 17 kilometara južnije i to neposredno pored manastira Visoki Dečani u direktnoj suprotnosti sa zakonom o specijalnim zaštićenim zonama oko najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika.
Podsetimo pre samo nešto više od dve nedelje manastir Visoki Dečani se takođe oglasio u vezi sa izgradnjom magistralnog puta. Kosovski mediji su tada preneli da manastir Visoki Dečani sprečava izgradnju puta do Plava, kao i izjavu gradonačelnika da će put „biti izgrađen“.
Iz manastira su tada istakli da Visoki Dečani podržavaju gradnju puta, ali van granica zaštićene zone, što je u skladu sa prvobitnom odlukom Vlade Kosova.
Delavi: Izgradnja puta ispred manastira nezakonita, poštujte zakon
„Pitanje dečanskog puta zatvoreno je 2014. godine i potvrđeno je pre dve nedelje. Kosovski zakon kaže da je izgradnja puteva ispred manastira Dečani nezakonita. Poštujte zakon,“ bila je reakcija američkog ambasadora u Prištini, Grega Delavija, nakon saopštenja manastira Visoki Dečani.
Ovaj najnoviji potez kosovskih institucija duboko narušava bilo kakvo institucionalno poverenje i poštovanje u primenu postojećih zakona, kao i odluka kosovskih sudova, koji očigledno ne važe na prostorima opštine Dečani. Istovremeno, ovim se de fakto blokira rad mešovite Komisije za zaštićene zone jer se radovi odvijaju protivno zakonu po pravnom tumačenju kancelarije EU i OEBS-a.
Kosovski zakoni koji se tiču zaštite kulturne baštine više ne važe?
Manastir Visoki Dečani je već 20 godina pod vojnom zaštitom zbog četiri oružana napada nakon 1999. godine i pokušaja terorističkog napada 2016. godine od strane grupe naoružanih kosovskih islamista, koje je kosovska policija pustila na slobodu narednog dana sa uslovnom kaznom zbog nezakonitog posedovanja oružja. Loša bezbednosna situacija, odsustvo vladavine prava i zakona, etnička diskriminacija i nepoštovanje sopstvenih zakona nanose štetu ne samo građanima opštine Dečani, već i svim građanima na Kosovu i Metohiji.
Ukoliko se što pre ne prekine gradnja ove sporne saobraćajnice i ne popravi načinjena šteta uništavanjem vegetacije i terena, Eparhija raško-prizrenska će morati da konstatuje da kosovski zakoni koji se tiču zaštite kulturne baštine više ne vrede, jer ih ruši sama vlada Kosova koja je izabrana da bi ih čuvala i primenjivala.“
Preuzimanje i objavljivanje tekstova sa portala KoSSev nije dozvoljeno bez navođenja izvora. Hvala na poštovanju etike novinarske profesije.
