Danas je Veliki Petak po julijanskom kalendaru, za hrišćane poznat i kao najtužniji dan, ali i prethodnica najradosnijem – Vaskrsu. Crkva Sv. Save u Južnoj Mitrovici je istovremeno opasana tugom osame i vaskrsla lepotica.
Danas se ne služi liturgija već se umesto nje služe Carski časovi sa čitanjem delova Jevanđelja o događajima u dane Stradanja Isusa Hrista.
Od Tajne večere i izdajstva Judinog, do nedeljne vaskršnje liturgije, ne zvone zvona.
Stara ugnuta gvozdena kapija je otključana. Ostaci bodljikave žice podsećaju na zlo vreme.
Kada se zakorači unutra, u oči upada neuređen, gudurav teren preko kojeg samo uska utabana stazica u desetak koraka vodi do stražarske kućiće. Znak da se popravlja šteta. Policajac izlazi i ljubazno se obraća.
I onda se otvori pogled na monumentalan kameni komad prekriven patinom, između intenzivno zelene i plave.
Kao jednopotezno klesana kamena građevina, kao trobojni crtež.
Tek pred starim vratima i korakom na kameni stepenik, na koji je kroz minuli vek i decenije gazilo stotine hiljada stopala, crkva se rasklopi na zidove, stubove, svodove, tajne i skrovite kutke.
Sama i hladna, na čudesan način je prazna i puna, porušena i obnovljena, mlečna i crvena, čađava i zlatna.
Dečja kolica, sveće, vino, tamjan, zvonca i travke od Vrbice, kondiri i srme, zastori i ikone, krstovi i kandila, i crveni pliš… Cvrkut koji dopire sa možda još kojeg razbijenog prozora gore pod kupolu, i zvuk nekog lima koji pokreće vetar.
Ostatak izgorelog oltara u levom uglu, a na njegovo mesto poređane dugačke ikone Bogorodice i Hrista.
Za koji trenutak izneće se plaštanica. Skoro izvesno – bez vernika. I u nedelju je služena liturgija bez vernika.
Otac Nenad Stojanović sa suprugom i četvoro dece živi u parohijskom domu, nekada jedinom za pravoslavne građane Kosovske Mitrovice. Danas su Stojanovići jedini Srbi u ovom delu grada.
U Severnoj Mitrovici posle rata podignut je novi gradski hram Sv. Dimitrija. Stodvadesetčetvorogodišnja crkva zapaljena je u martovskom pogromu.
Započelo se sa njenom obnovom deset godina kasnije. U obnovljeni parohijski dom naredne godine uselio se sveštenik Saša Mitrović sa suprugom – kada je ponovo počela i da se služi liturgija.
Ali to što Srbi više ne žive na jugu nije razlog za to što će se u drevnoj građevini naći tek po koji vernik ovih dana.
Svet je proglasio pandemiju virusa korona. Virus se lako prenosi, a posebno pogađa starije i one sa postojećim hroničnim bolestima. U toku je zabrana okupljanja i izlaska. Crkva je takođe donela niz uputstava i saveta u skladu sa novom situacijom.
I dok su na Kosovu i Metohiji manastiri trenutno zatvoreni za posetioce, u crkvama se službe, bez obzira odsustvo posetilaca, odvijaju po svom drevnom ustaljenom rasporedu. Tako će biti i u crkvi u Južnoj Mitrovici, danas u 15 časova, pa u 17, pa u nedelju u 8 – kada Hristos voskrese, a Crkva nastavi da se obnavlja.
Prema podacima istoričara iz Kosovske Mitrovice, Zorana Vukadinovića, koje je zabeležio u delu „Hram Svetog Save u Kosovskoj Mitrovici povodom 110 godina od početka izgradnje“, izgradnja gradskog hrama počela je 6. avgusta 1896. godine. Kamen temeljac crkve postavio je Dionisije, prvi Srbin, mitropolit Raško-prizrenske mitropolije. Zidanje samog hrama teklo je sporo i sa čestim prekidima. Konačno, crkva je završena tek polovinom 1921. godine, a osvešćenje je obavljeno je 17. jula 1921. godine. Sam čin osvećenja crkve obavio je vladika Raško-prizrenski Mihailo. Projekat hrama izradio je ugledni profesor Beogradskog univerziteta Andra Stevanović, a poslove izgradnje hrama izveli su čuveni majstori iz Velesa, zidove je oslikao Dimitar Paprdiški.
Preuzimanje i objavljivanje tekstova sa portala KoSSev nije dozvoljeno bez navođenja izvora. Hvala na poštovanju etike novinarske profesije.
