Četvrt veka od donošenja Rezolucije UN 1244 i prestanka NATO bombardovanja, suprotstavljeni narativi

NATO bombardovanje SR Jugoslavije okončano je na današnji dan 1999. godine.

Rezolucija je doneta na 79. dan NATO agresije na Saveznu Republiku Jugoslaviju, koja je prethodno započeta 24. marta 1999.

Šta je prethodilo bombardovanju?

Bombardovanju SR Jugoslavije prethodila je veoma prisutna negativna medijska slika u zapadnoj javnosti o Srbiji i SRJ, prvenstveno o tadašnjem njenom predsedniku, Slobodanu Miloševiću, koja se u drugoj polovini devedesetih nastavila izveštajima sa Kosova – o ukidanju autonomije i ugrožavanja prava Albanaca, sve do vesti o diskriminaciji i humanitarnoj katastrofi. Milošević je opisivan kao „diktator“, „balkanski kasapin“ i „novi Hitler 20-og veka“, a uslovi u kojima živi civilno albansko stanovništvo kao „aparthejd“.

Najviši zapadni politički i vojni zvaničnici i analitičari pred bombardovanje spominjali su da se na Kosovu događa „genocid“ koji sprovode srpske snage, „masovne grobnice“, da se događa masovno ubijanje „preko 100.000 kosovskih Albanaca“.

Samom bombardovanju prethodili su – od 6. februara do 19. marta – pregovori u francuskom gradu Rambujeu. Dvadeset trećeg februara predložen je mirovni sporazum.

Albanci su ga potpisali. Jugoslovensko-srpska delegacija odbila je da to učini, ocenjujući ga kao ultimatum.

O bombardovanju

Neposredan povod za bombardovanje bio je za Srbe i 25 godina kasnije kontraverzan slučaj Račak, koji su Albanci i zapadna javnost, kao i sam Savet bezbednosti UN-a – kvalifikovali kao „masakr u Račku“.

Bez dozvole Saveta bezbednosti UN-a, naletom 464 aviona iz 19 zemalja NATO-a i sedam zemalja koje su pružile podršku, 24. marta 1999. započelo je bombardovanje tadašnje Savezne Republike Jugoslavije, koja u to vreme više nije bila članica UN.

Broj letelica i intenzitet napada se tokom dva i po meseca pojačavao – na 1.150 aviona, koliko ih je bilo do 10. juna – neposrednog okončanja rata. Lansirano je 420.000 projektila, ukupne mase oko 22.000 tona u 2.300 vazdušnih udara sa svih strana otvorenog vazdušnog prostora. Na Srbiju je palo više hiljada kasetnih bombi, statistika je srpskih vojnih izvora.

Sa suprotne strane – drugačija slika: svega nekoliko ispravnih aviona. Piloti su leteli na neremontovanim migovima u kojima su i najosnovniji instrumenti bili neispravni. Prema svedočanstvima vojnih pilota 127. lovačke avijacijske eskadrile 204. lovačkog puka, koja je u sastavu imala „migove 29“, nisu imali „sa čim da lete“ i da dejstvuju, a posle rata su doživeli, kako su više puta opisali, ponižavajući odnos tadašnjih državnih vlasti prema njima.

Uprkos ovakvoj slici i brojnim problemima na terenu, najveći deo vojnih potencijala tadašnje jugoslovenske države je bio i dalje spreman za borbu, kao i većina mobilisanog ljudstva. Strategija tadašnjeg srpskog vojnog rukovodstva bila je da se sačuva što više vojnih materijalnih i ljudskih resursa na kopnu. To se postizalo pražnjenjem vojnih i policijskih objekata, dislociranjem ljudstva i pokretne imovine, kao i njihovim kamufliranjem.

Kako su vojne snage odolevale napadima, uz vazdušne udare, vremenom se počelo pretiti i kopnenim udarima, iz pravca južne granice Kosova i Metohije sa Albanijom.

Najžešće kopnene borbe su se vodile upravo u pojasu prema, i na granici sa Albanijom, preko Košara. Jugoslovenska vojska je ove borbe vodila sa pripadnicima OVK koje je NATO tada snažno podržavao neprestanim bombardovanjem jugoslovenskih vojnih jedinica, ali i drugim vidovima pomoći.

Žrtve

Prema podacima Fonda za humanitarno pravo (FHP) u NATO bombardovanju život je izgubilo 755 ljudi, od kojih su 454 civila i 301 pripadnik oružanih snaga. Među civilima je 205 Srba i Crnogoraca, 221 Albanac i 28 Roma, kod vojnih žrtava 271 je pripadnik Vojske i policije i 30 „OVK“.

Fond za humanitarno pravo je ujedno 2014. godine objavio poimenični popis žrtava koji možete pogledati ovde.

Podaci Ministarstva odbrane Srbije se razlikuju. Prema njihovim podacima, poginuo je 1.031 pripadnik Vojske Jugoslavije i policije i oko 2.500 civila, uključujući i 89 dece. Ranjeno je više od 6.000 civila, 5.173 vojnika i policajaca, 25 civila se vodi još uvek kao nestalo. Preko 1.000 civilnih objekata je uništeno, uključujući škole, bolnice i zgrade državne administracije. Teško su oštećeni i uništeni objekti putne infrastrukture, od čega 45 mostova. Oštećeno je skoro 200 spomenika kulture, uključujući i 23 srednjevekovna manastira.

U noći između 22. i 23. aprila NATO je bombardovao i zgradu Radio-televizije Srbije (RTS) kada je poginulo 16 zasposlenih u RTS.

Prema podacima UNHCR-a tih godina, Kosovo je od dolaska mirovnih snaga napustilo 230.000 Srba i Roma, a vratilo se 800.000 izbeglih Albanaca.

Povlačenje

Usledila je Rezolucija SB UN 1244, prema kojoj je upravljanje nad Kosovom preuzeo UNMIK, a koja će u kasnijim godinama obema stranama poslužiti za različita tumačenja. Ova rezolucija je pravno još uvek na snazi, iako je uloga UNMIK-a danas marginalizovana, a određeni delovi ove rezolucije nisu ispunjeni.

Slobodan Milošević smenjen je 2000. godine, naredne je poslat u Hag. Preminuo je u Međunarodnom tribunalu za zločine u bivšoj Jugoslaviji 2006. godine, ne dočekavši presudu.

Kosovo je 2008. jednostrano proglasilo nezavisnost koju je, prema Prištini, priznalo 117 država, među njima vodeće zapadne sile, a prema Beogradu, ispod 100 zemalja.

Nekadašnja Jugoslavija raspala se nešto ranije na dve države – Srbiju i Crnu Goru. Potonja je članica NATO-a. Srbija je pristupila programu NATO-a „Partnerstva za mir“ 2006, parlamentarnoj skupštini NATO-a, a Kosovo je to postalo ove godine.

25 godina kasnije

Godinama unazad, srpski i albanski narod doživljavaju 10. jun na drugačiji način.

Za kosovske Albance, dani od potpisivanja Kumanovskog sporazuma se zvanično kvalifikuju kao „oslobođenje Kosova“, za Srbe, naročito sa Kosova, jun i naredni meseci doživljeni su kao egzodus, s obzirom na etničke zločine nad srpskim civilnim stanovništvom, njihovo proterivanje i napuštanje tadašnje jugoslovensko-srpske pokrajine.

U Prištini se četvrt veka od prestanka NATO bombardovanja danas proslavlja i to manifestacijama koje će trajati tri dana, sa svečanim zvanicama.

Danas, prvog dana, na Kosovo je došao Toni Bler, najveći zagovornik NATO bombardovanja na SR Jugoslaviju 1999. godine, omražen u srpskoj javnosti.

Govorio je Bler danas na svečanoj sednici kosovske skupštine. Kazao je da ni danas nije zažalio „što su pomogli Kosovu“, posebno istakavši „žrtve koje su dale svoje živote za slobodu Kosova“. U dugim govorima najpre na konferenciji, a potom i na ovoj sednici, Bler nije spominjao Srbe.

Kosovski zvaničnici mu se zahvaljuju na pomoći 1999. godine i tome što je on pozvao „demokratski svet da zaustavi zločine Miloševićevog režima“ činjene, kako naglašavaju, nad albanskim narodom.

Listom se u kosovskoj javnosti u kojoj dominiraju Albanci, objavljuju poruke, fotografije i organizuju brojni događaji, sa jednoobraznim porukama proslavljanja oslobođenja Albanaca i Kosova kao nezavisne države od Srbije.

Kosovski lideri u Prizrenu obeležili 146. godišnjicu Prizrenske lige, još jednom: „Veza je živa“

Kancelarija za KiM: Stečeni mir danas pod nikad većim izazovom

Sa druge strane iz Beograda danas, na godišnjicu od donošenja Rezolucije SB UN 1244, ukazuju na ono na šta nakon 25 godina na Kosovu nailaze Srbi, posebno od dolaska na vlast aktuelnog kosovskog premijera, Aljbina Kurtija.

Uprkos svim njegovim zalaganjima, poručili su danas iz Kancelarije za KiM, da svakodnevno krši međunarodno pravo, upravo je ta Rezolucija i dalje – krovni, pravno obavezujući dokument za zaštitu srpskog naroda na prostoru KiM, ali i:

„Suvereniteta i teritorijalnog integriteta Republike Srbije“.

„Nasuprot idejama secesionizma koje su danas nikad življe u Prištini i ideologijama velikoalbanskog šovinizma i etničke netrpeljivosti svake vrste prema srpskom narodu u pokrajini i Srpskoj pravoslavnoj crkvi, takozvano Kosovo i dalje je jedan provozorijum koji ne priznaje više od polovine savremenog sveta i koje se kreće u granicama omeđenim upravo Rezolucijom SB UN 1244“.

I takav stečeni mir danas je pod velikim izazovom, istakli su iz Kancelarije za KiM.

„Nažalost, zbog nasilne i ratnohuškačke politike Aljbina Kurtija, teško stečeni mir na prostoru Kosova i Metohije danas je pod nikad većim izazovom, a trpeljivost srpskog naroda na ovim prostorima jedina je brana od njegovih snova o raspirivanju novih sukoba i ideja o etnički obesrbljenom Kosovu i Metohiji“, poručili su.

Ali, nije samo Kurti taj koji krši donete akte, ističu iz Kancelarije:

„Svedoci smo danas da i mnogi predstavnici međunarodne zajednice otvoreno krše međunarodno javno pravo i postulate koji su sadržani u Rezoluciji 1244, pomažući i naoružavajući otvoreno takozvane Kosovske bezbednosne snage iako je svima dobro poznato da jedine oružane formacije na prostoru KiM mogu biti jedinice Kfor“.

Ono što je nakon donete Rezolucije usledilo pre četvrt veka na Kosovu, istakli su, mrlja je na obrazu upravo onih koji su trebali da garantuju mir.

„U danima, mesecima i nedeljama pred nama Srbi na Kosovu i Metohiji i porodice koje su ostale bez svojih najmilijih, obeležavaće i četvrt veka nekažnjenih zločina koji su se desili od dolaska međunarodnih snaga na prostor Kosova i Metohije i to je mrlja na obrazu svih onih koji su Srbima morali da garantuju mir“, naveli su danas iz Kancelarije za KiM.

Tokom dana su se oglašavali i drugi srpski zvaničnici sa sličnim porukama.